Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ra đời - phong trào cách mạng ở Cao Bằng phát triển rộng khắp

 

Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược Việt Nam, cuối tháng 10/1886 chúng đánh chiếm Cao Bằng, tiến hành khai thác tài nguyên, bóc lột sức lao động của công nhân, nông dân và các tầng lớp lao động khác. Từ đó, các phong trào yêu nước của quần chúng nhân dân chống thực dân Pháp diễn ra mạnh mẽ nhưng đều bị thất bại, vì chưa tìm được con đường cách mạng đúng đắn, xã hội Việt Nam rơi vào khủng hoảng về đường lối cách mạng.

Năm 1914, chiến tranh lần thứ nhất (1914 - 1918) bùng nổ. Năm 1917, Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga vĩ đại thành công, mở ra một kỷ nguyên mới trong quá trình phát triển của xã hội loài người, như một luồng gió mới thổi vào phong trào cách mạng của dân tộc ta, có tác dụng động viên, cổ vũ tinh thần yêu nước, mở ra một con đường đấu tranh cách mạng mới, làm cho các phong trào đấu tranh cách mạng của dân tộc ta, đặc biệt là của giai cấp công nhân, vốn đã sôi nổi nay lại càng trở nên rộng lớn và mạnh mẽ.

Giữa lúc đó, Nguyễn Ái Quốc - một nhà yêu nước vĩ đại, sau bao năm ở nước ngoài tìm đường cứu nước, cứu dân đã đến với Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại. Ở đó, Người đã tìm thấy chân lý cách mạng và con đường đấu tranh giải phóng cho dân tộc. Từ chủ nghĩa yêu nước, Người đã đến với chủ nghĩa Mác - Lê-nin, đi theo con đường cách mạng vô sản. Đồng chí Nguyễn Ái Quốc đã rời nước Nga Xô viết về phương Đông hoạt động trực tiếp đưa đường chỉ lối cho cách mạng Việt Nam. Thực hiện mục tiêu đó, đầu năm 1925 đồng chí Nguyễn Ái Quốc đã thành lập tổ chức yêu nước là Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại Quảng Châu (Trung Quốc), bao gồm những thanh niên yêu nước Việt Nam đang hoạt động ở Trung Quốc.

Sự ra đời của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã tác động mạnh mẽ đối với phong trào cách mạng trong nước, thu hút những trí thức cách mạng, cũng từ đó nhiều thanh niên yêu nước lần lượt tìm đường sang Quảng Châu gia nhập tổ chức cách mạng đó. Trong tổ chức này, đồng chí Nguyễn Ái Quốc đã cử các đồng chí cộng sản làm hạt nhân, đào tạo đội ngũ cán bộ để đưa về nước hoạt động truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Từ đó, phong trào cách mạng Việt Nam có những bước phát triển mới.

Dưới tác động ảnh hưởng và hòa nhịp cùng với phong trào chung của cả nước, ở Cao Bằng, vào thời gian đó đã xuất hiện các tổ chức yêu nước (Hội đánh Tây, Hội Thanh niên phản đế), thu hút nhiều thanh niên yêu nước, tiến bộ, trong đó nổi bật và có ảnh hưởng to lớn là đồng chí Hoàng Đình Giong (tức Hoàng, Trần Tín, Lầu Voòng, Nam Bình, Văn Tư, Võ Văn Đức, Vũ Đức, Lê Minh, Cụ Vũ) - một thanh niên dân tộc Tày, ở xã Xuân Phách, huyện Hòa An (nay là phường Đề Thám, thành phố Cao Bằng) có lòng yêu nước nồng nàn và sớm giác ngộ cách mạng.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí bắt đầu từ những năm 1925 - 1926, khi còn theo học tại Trường Bách Nghệ, Hà Nội, là lúc phong trào cả nước đang sôi động. Bị đuổi ra khỏi trường vì tham gia hoạt động cách mạng và có ảnh hưởng to lớn trong tầng lớp thanh niên, Hoàng Đình Giong trở lại quê hương, tiếp tục tuyên truyền, vận động, mở rộng Hội đánh Tây. Nhờ đó, ngay từ đầu năm 1927 đã xuất hiện nhiều cơ sở của Hội đánh Tây ở các tổng Tượng Yên, Nhượng Bạn, Hà Đàm (thuộc châu Hòa An). Sau đó tổ chức yêu nước này phát triển lên Hà Quảng, sang Quảng Uyên và các châu khác trong tỉnh, đặc biệt là các khu vực đầu mối giao thông quan trọng và đông dân.

Trước sức lan rộng của phong trào cách mạng, của các tổ chức yêu nước, đặc biệt là ảnh hưởng của sự hoạt động của đồng chí Hoàng Đình Giong, đế quốc và tay sai khủng bố, truy lùng gắt gao. Trước tình hình đó, năm 1927, Hoàng Đình Giong đã bí mật ra nước ngoài hoạt động. Nơi đặt chân và hoạt động đầu tiên là Long Châu (Quảng Tây, Trung Quốc). Vào dịp đó, Hoàng Đình Giong đã gặp gỡ đồng chí Hoàng Văn Thụ và đã bắt liên lạc được với các đồng chí trong Ban lãnh đạo của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở nước ngoài (Long Châu, Quảng Tây, Trung Quốc).

Ngày 19/6/1928, đồng chí Hoàng Đình Giong và Hoàng Văn Thụ được kết nạp vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại cơ sở Long Châu, cùng nhau ra sức xây dựng cơ sở cách mạng, tập hợp và mở các lớp huấn luyện truyền bá tư tưởng của tổ chức cách mạng do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập và rèn luyện, đào tạo các cán bộ Cao Bằng và Lạng Sơn.

Từ đó, nhiều thanh niên yêu nước các dân tộc Cao Bằng đã tìm đường đến và xây dựng cơ sở cách mạng tại Long Châu. Cuối năm 1928, tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên kết nạp đồng chí Hoàng Văn Nọn (tức Hoàng  Như, Tú Hưu, Thiết, Văn Tân, Hoàng Vĩnh Tuy), đầu năm 1929 kết nạp thêm đồng chí Lê Đoàn Chu (tức Lê Mới, Nam Cao).

Thấm nhuần đường lối, mục tiêu cách mạng, nắm vững phương thức hoạt động, đồng chí Lê Đoàn Chu được cử về Cao Bằng để tuyên truyền, vận động tổ chức xây dựng các cơ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Sau khi tiếp thu con đường cách mạng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc truyền bá về nước, Hoàng Đình Giong chỉ đạo xây dựng cơ sở cách mạng Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở Cao Bằng,  chọn cử được nhiều thanh niên ưu tú đi đào tạo tại các lớp huấn luyện của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên rồi đưa về Cao Bằng hoạt động. Từ đó phong trào ở Cao Bằng ngày càng phát triển.

Cuối năm 1929, sau một thời gian hoạt động tích cực và có hiệu quả, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của bộ phận ở nước ngoài của Đông Dương Cộng sản Đảng, tháng 12/1929, các đồng chí Hoàng Đình Giong, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Văn Nọn được đồng chí Lê Hồng Sơn, đại diện của Đông Dương Cộng sản Đảng kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng và tuyên bố thành lập Chi bộ Hải ngoại Long Châu (Quảng Tây, Trung Quốc) do đồng chí Hoàng Đình Giong làm Bí thư.

Chi bộ Long Châu có nhiệm vụ “gây dựng và phát triển phong trào quần chúng cách mạng ở vùng biên giới Cao Bằng - Lạng Sơn, hướng dẫn thanh niên yêu nước ra dự những lớp huấn luyện cách mạng ở nước ngoài, đưa đón cán bộ đi hoạt động giữa hai vùng biên giới”. Sau Hội nghị thành lập Đảng (tháng 2/1930), chi bộ Hải ngoại Long Châu chính thức trở thành Chi bộ của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Chấp hành chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam, đầu năm 1930, Chi bộ  Long Châu đã cử đồng chí Hoàng Văn Nọn về Cao Bằng hoạt động, để chuẩn bị tiến tới thành lập tổ chức Đảng ở Cao Bằng.

Sau một thời gian tiếp tục tuyên truyền, rèn luyện, qua kiểm tra phong trào và thử thách cán bộ, ngày 1/4/1930, đồng chí Hoàng Văn Nọn thay mặt Chi bộ Long Châu, kết nạp hai đồng chí Lê Đoàn Chu và Nông Văn Đô (Bích Giang, Cát Lợi) vào Đảng, tuyên bố thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của Cao Bằng tại Nặm Lìn, xã Hoàng Tung, châu Hòa An, do đồng chí Hoàng Văn Nọn làm Bí thư.

Từ lúc được thành lập, Chi bộ đã làm nhiệm vụ như Ban Tỉnh ủy lâm thời, lãnh đạo phong trào cách mạng toàn tỉnh. Cũng tại cuộc họp thành lập chi bộ, các đồng chí đã đề ra hai nhiệm vụ hàng đầu là: tích cực phát triển đảng, đặc biệt là ở khu mỏ thiếc Tĩnh Túc và ở thị xã Cao Bằng; đẩy mạnh phong trào chống thuế, chống phụ thu lạm bổ, chống bắt phu vào ngày mùa, đi phu phải được cấp tiền, gạo...

Sự ra đời của chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở Cao Bằng đã đánh dấu bước phát triển mới, một bước ngoặt trên con đường đấu tranh giải phóng. Từ đây, trong phong trào đấu tranh, giành lại nền độc lập và chủ quyền của đất nước, nhân dân các dân tộc Cao Bằng vững bước đi lên dưới ngọn cờ quang vinh của Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng nhân dân cả nước đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Sau khi thành lập, chi bộ đã đề ra chương trình và tổ chức hoạt động, tích cực tuyên truyền giác ngộ gây cơ sở, tổ chức đoàn thể cách mạng. Tiếp theo các chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam lần lượt ra đời ở Xuân Phách (10/1930), Mỏ thiếc Tĩnh Túc (10/1930), Hà Quảng (6/1931), Quảng Uyên (3/1932), Vân Trình, Thạch An (2/1933)… Sự kiện thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên và các tổ chức cơ sở đảng đầu những năm 1930 là thắng lợi rất quan trọng của tư tưởng vô sản trong cuộc đấu tranh với kẻ thù, điều đó đã tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển thành Đảng bộ Cao Bằng sau này.

Từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, phong trào cách mạng ở Cao Bằng bước sang một thời kỳ mới, thời kỳ phát triển mạnh mẽ, vững chắc. Đó là những điều kiện để ngày 28/1/1941, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Cao Bằng vinh dự được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chọn làm nơi đặt bước chân đầu tiên sau 30 năm bôn ba ở nước ngoài tìm đường cứu nước về Pác Bó, xã Trường Hà (Hà Quảng) lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Người đã xây dựng Cao Bằng trở thành căn cứ địa cách mạng của cả nước.